شهرستان صحنه
درباره شهرستان صحنه
شهرستان صحنه از شهرستانهای شرقی استان کرمانشاه و در حدفاصل مسیر کرمانشاه با شهرستان کنگاور واقع شده است؛ شهرستان سنقر در شمال و شهرستان هرسین در جنوب این شهرستان قرار دارد.
شهر و شهرستان صحنه، همراه با ناحیههای پیرامونی آن یکی از غنیترین مناطق استان کرمانشاه از نظر جاذبههای گردشگری است؛ شهر صحنه که مرکز شهرستان صحنه است در پنجاه و پنج کیلومتری شهر کرمانشاه و در مسیر اصلی کرمانشاه به همدان قرار گرفته است؛ موقعیت راه یابی آن از شهر کرمانشاه تا شهر همدان به ترتیب، پس از شهرستان بیستون و جاده هرسین است که بعد از آن نیز ورودی سنقر و شهر کنگاور قرار گرفته است.
ریشه نام شهرستان صحنه
نام این شهرستان که امروزه، به شکل املایی و آوانگاری «صحنه» جا افتاده، ناشی از یک غلط مصطلح بوده و تحت تاثیر زبان و خط عربی پدید آمده است اما با توجه به پیشینه ریشه شناختی این نام و با توجه به نظر زبان شناسان که تحول و تطور معنایی و نیز اشتقاق واژگان هم خانواده و هم ریشهاش را بررسی کردهاند، صورت درست این واژه «سحنه» یا «سنه» بوده است؛ که لفظ اخیر شکل تخفیف یافته همان «سحنه» در گویش محلی است.
از نظر معنایی و پیشینهای که واژگان این خانواده در زبانهای باستانی حوزه فلات ایران داشتهاند، جزء یا پیشوند «سنه» به معنای یک نوع پرنده شکاری از راسته شاهین سانان بوده است که با ترکیب با نامهای خاص دیگر، اسم بسیاری از مکانها در منطقه زاگرس و غرب ایران شده است.
برای نمونه میتوان از کاربرد پیشوند «سنه» یا شکل مخفف آن، در نامهای «هرسین»، «ساینه دژ» (شاهین دژ)، «سنه» (سنندج) نام برد؛ یک روایت معنا شناسانه دیگر مستند به سندهای تاریخی با این شرح موجود است؛ ابن خردادبه، مورخ و موسیقی دان قرن سوم هجری، در سفرنامهای آورده که حین عبور از منطقه، در جای صحنه امروزی به مرکزی شهر گونه به نام «سیه سر» برخورده است.
افزون بر این یاقوت حموی یا رومی، مورخ و جغرافیدان رومی تبار که به زبانهای عربی و فارسی مسلط بوده و در سدههای ششم و هفتم در غرب ایران و عراق عجم میزیسته است، در یکی از کتابهای خود به شهری در موقعیت صحنه اشاره کرده است که اقلیمی بسیار سرسبز و دلگشا داشته، از چشمهها و رودهای فراوانی سیراب میشده است؛ یاقوت حموی رومی، نام آن را «صد خانیه» و شاید «صد خانه» ثبت کرده که برخی از زبان شناسان این نامها را معرب «سدهانه» و «سدههنیه» میدانند که ریشه هورامی داشته و به معنای صد چشمه است.
البته لازم به یادآوری است که اسامی خاص مانند نام شهرها و مکانها میتوانند در دورههای تاریخی مختلف عوض شده و به تبع فرهنگ حاکم و سلیقه حکما جایشان را به نامهای دیگری بدهند.
قدمت شهرستان صحنه
پیشینه سازهها، ابنیهها و عمارتهای باستانی شهرستان صحنه، به دورههای تاریخی بس دور و درازی میرسد؛ از این آثار باستانی و پیشا تاریخی، به عنوان مشت نمونه خروار، گوردخمههای صحنه در دل کوههای اطراف این شهرستان است که همیشه هدف پژوهندگان و باستان شناسان در سرتاسر دنیا بوده است.
وجود آثار تاریخی چون گوردخمه صحنه و دیگر جاذبههای باستانی، پیشینه شهر نشینی و تمدن در این منطقه را به دورههای هخامنشی، اشکانی و ساسانی میبرد.
در روزگاران نزدیکتر، میتوان به سفرنامه مشهور ناصر الدین شاه قاجار رجوع کرد، که در سفر به صحنه آن را قریه بزرگی با مردمان بسیار توصیف کرده، حاصل خیزی و غنای مزارع و باغها، و نیز آب و هوای بهشتی آن را ستایش میکند؛ ناصرالدین شاه به رونق و بزرگی کاروان سراهای صحنه نیز اشاره کرده و بسیار دلبسته این اقلیم شده بود.
روایتی دیگر که بر اهمیت تاریخی شهرستان صحنه افزوده، بر مهم بودن این شهر و موقعیت سیاسی مردمانش صحه میگذارد، حادثه مهم قتل و کشته شدن خواجه نظام الملک طوسی است؛ نظام الملک حکیم، دانشمند و مورخ برجسته و صاحب کتاب ماندگار سیاست نامه از لایقترین و نیرومندترین وزیران دو دستگاه حکومتی آلب ارسلان و ملک شاه یکم بود؛ وی مؤسس و بانی مدارس موسوم به نظامیه بوده است.
باری، طبق روایت عطاملک جوینی در کتاب تاریخ جهان گشا، در اواخر دهه پایانی قرن پنجم هجری، به دستور بدخواهان و به بهانههای اعتقادی و ایدئولوژیک، زندگی و عرصه را بر خواجه نظام الملک تنگ کرده و در نهایت در شهر صحنه، به دست گروهی از فرقه «باطنیان»، که تفکر مذهبی بنیادگرایانه داشتند، کشته شده و نقطه پایانی جان گزا بر زندگی پربرکت و خدمات پیش روانه آن دانشمند وطن دوست و ایران پرست میگذارند.
جاذبهها و مکانهای گردشگری شهرستان صحنه
شهرستان صحنه بسیارگاهان و در ذهن و زبان مردم استان کرمانشاه، با باغها، چشمهها، رودخانهها و طبیعت بهشت وار آن در خاطر خطور میکند؛ طبیعت و آب و هوای شهرستان صحنه چنان است که از دیرباز اقامتگاه ییلاقی و منزل تابستانه بسیاری از مردم منطقه و همچنین شکارگاه و مکان استراحت و تفریح پادشاهان و خوانین، در دورههای مختلف تاریخی و در گذشتههای دور و نزدیک بوده است.
سراب دربند، سراب گروس، سراب مریم نگار، کوههای امروله (گلابی کوچک) و دالاخانی و هجر که تشکیل بهشتی مثلثی شکل دادهاند، آبشارهای دربند و گروس، روستای کندوله، روستای پریان، غار کهل و سر، تنگه چلوبر، غار امروله، قلعه گبری و بسیاری نقاط طبیعی دیگر، نمونههایی از جاذبههای تفریحی – طبیعی شهرستان صحنه است که چشم و دل هر گردشگری را به بازدید از خود فرا میخواند.
مکان های دیدنی شهرستان صحنه
غذاخوریهای صحنه
آداب و رسوم مردم صحنه
مقامهای ویژه تنبور در کنار ساختن ساز و تربیت آوازخوانان سنتی، اجرای همه ساله مناسک و آیینهای دینی، به جا آوردن جشنهای باستانی و رسم و رسوم نیاکانی، سرایش و خواندن نغمههای مردمی را انجام میدهند.
از طرف دیگر به دلیل بافت مردم شناسی صحنه که ترکیبی از مذاهب شیعه، سنی، یارسانی و حتی اقلیتی از هموطنان بهایی و یهودی هستند و نیز تنوع در گویشهای زبان کردی جنوبگان، لکی و فارسی فضای فرهنگی شهرستان صحنه متنوع است.
همین تنوع و رنگارنگی، همراه با هم زیستی روا دارانه و مسالمت آمیز حالتی از پذیرا بودن به فرهنگ مردمی شهرستان داده است؛ تا جایی که مسافر و گردشگر پیش از این که دچار حس غربت و غریبگی شود، در صمیمیت، مهمان نوازی و غریب نوازی مردم مهربان صحنه غرقه میشود؛ احساس یگانگی و بومی بودن، روح و جان مهمان و گردشگر را لبریز مینماید.
مراکز درمانی شهرستان صحنه
صنایع دستی و سوغات صحنه
ساخت و تولید هنرمندانه کالاها و انواع وسایل سنتی به دست زنان و دختران خانواده، تهیه و پخت و به نمایش گذاشتن انواع متنوع از نانها، شیرینیها و کلوچههای سنتی و روستایی، و نیز فرهنگ تغذیه بومی و فراهم نمودن انواع غذاهای مخصوص به منطقه صحنه و بسیاری از تولیدات و کار دست و نتیجه تلاش مردمان شهرستان صحنه، این شهرستان را از نظر صنایع دستی و سوغات و آداب و رسوم و سبک زندگی زبانزد مردم استان کرمانشاه کرده است.
زبانزدترین سوغاتی صحنه انواع آجیل و محصولات دانهای است، چرا که باغ و بوستانهای صحنه از غنای بسیاری در تولید با کیفیت دانهها و میوهها و مرکبات برخوردارند؛ انواع کشمش، نخودچی، گردو، انواع بادام و فندق درشت و با کیفیت، در کنار تخمههای آفتابگردان و هندوانه و کدو، آجیلی ترکیبی پدید میآورند که در نوع خود کمنظیر است.
همچنین باید به انواع عسل طبیعی، باغی و کوهی، اشاره کرد که باز هم به دلیل رونق باغداری و به دلیل سرشاری دامنهها و دشتهای صحنه از انواع گلهای بومی است که در کمتر جایی از ایران میتوان به عسلی طبیعی با چنین کیفیتی دست یافت.
یکی دیگر از بخشهای مربوط به سوغات و تولیدات بومی منطقه، گیاهان دارویی و حوزه طب سنتی و ایرانی و تولید انواع عرقیجات درمانی است.
در زمینه صنایع دستی نیز، هیچ گردشگری از شهرستان صحنه با دست خالی به خانه و شهر خود برنخواهد گشت، از انواع سازها و ابزار موسیقایی که در ایران صاحب «برند» تجاری هستند تا، بسیاری از محصولات بومی و دست ساز صحنه میتوانند سوغات سزاواری باشند.
از جمله این محصولات؛ گالشها و گیوههای مردانه و زنانه دست بافت که در رنگها و طرحهای زیبایی بافته شدهاند؛ انواع حصیر و چیق و فرشها و گبه و گلیمهای سنتی؛ انواع زیرانداز، بالاپوش و کلاه نمدی؛ مربا و ترشیهای خانگی و سنتی که از انواع متنوعی از مرکبات باغهای صحنه به دست آمدهاند؛ نانهای محلی و کلوچههایی که طعم و ترکیبات مخصوص به فرهنگ منطقه را در خود داشته، به دست زنان و دختران صحنهای تولید و در معرض خرید و استفاده گردشگران و مسافران قرار میگیرند.
پیشنهاد کرمانشاه گشت در سفر به صحنه
ازجاذبههای شهرستان صحنه که سامانه گردشگری کرمانشاه گشت به شما بازدید از آنها را پیشنهاد میکند؛ میدان و نقطه مرکزی شهر صحنه است که از یک سو مرکزیت شهر را دارد و از دیگر سوی به دلیل موقعیت شهری، محل پیاده شدن، بیتوته موقت و خرید برای مسافرانی است که از محور همدان، کنگاور به بیستون و کرمانشاه میروند.
ویژگی خاص و منحصر به فرد این میدان وجود رستورانها و غذاخوریهای پیرامون میدان است که در آنها نوع خاصی از کباب کوبیده سرو میشود.
کباب کوبیده صحنه بسیار معروف است و به دلیل مواد اولیه و گوشت مرغوب محلی، از کیفیتی مثال زدنی برخوردار است؛ از جاذبههای دیگری که سامانه کرمانشاه گشت، به صورت ویژه و در قالب مسیرهای گردشگری خود، به پیشنهاد میگذارد مجموعه دربند صحنه است.
دربند صحنه منطقهای زیبا و چهارفصل است که در درهای بکر واقع شده و در طول مسیر خود از دل باغها و خانهباغهایی میگذرد که بیشتر آنها به گردشگران اجاره داده میشوند؛ انتهای دره دربند منتهی به یک مجموعه پارک طبیعی است که در محوطه خوش آب و هوای آن سکوها، آلاچیقها و دیگر امکانات گردشگری و استراحت پیش بینی و مهیا گشته است.
آبشار دربند و گوردخمههای بزرگ و کوچک که در فرهنگ بومی از آن به عنوان مقبره کیکاووس یاد میکنند، در همین دره و در مجاورت همین پارک قرار گرفته است.
با طی نیم ساعت پیاده روی در یک جاده خاکی، که بالاسر دره دربند قرار دارد میتوان به جاذبه زیبای چهار چشمه رسید که از چشمههای زیبا و بسیار معروف در شهرستان صحنه است.
یکی از مکانهای گردشگری مذهبی زیارتگاه و بقعه تخت تیمور است که در زبان بومی به زیارتگاه آتیمور معروف شده و در مسیر چهارچشمه واقع است.
بنابراین مسافران و گردشگرانی که از جاهای دیدنی صحنه دیدن میکنند بایست در نظر داشته باشند که در کمترین زمان و با بالاترین کیفیت از تعداد بیشتری از جاذبهها دیدن نمایند و چنین امری در مورد دربند صحنه کاملاً قابل اجرا و دست یافتنی است.