شهرستان روانسر

درباره شهرستان روانسر

شهرستان روانسر که به دروازه اورامانات معروف است در شمال غربی کرمانشاه و در جنوب شهرستان پاوه واقع شده، از سمت شرق نیز با شهرستان جوانرود همسایه است.

شهرستان روانسر دارای دو بخش مرکزی و بخش شاهو بوده، که شهر روانسر بخش مرکزی آن است. شهر روانسر در منطقه‌ای کوهستانی و در دامنه کوه «یله‌ ور» یا «شاهو» قرار گرفته است؛ دیگر کوهستان‌های این منطقه؛ ماه‌ زرد، انجیره، طاقه‌ چه‌ رمی و شور هستند که از دامنه آن‌ها چشمه‌ها و سرچشمه‌های فراوان جاری است.

ریشه نام شهرستان روانسر

ریشه نام شهر «روانسر» خیلی روشن نیست؛ برخی آن را ترکیبی از اجزای «سر» و «روان» می‌دانند که با جابجایی صفت و موصوف، معنای سرچشمه‌ و روان بودگی آب‌ها و رودخانه‌ها را می‌دهد.

برخی نیز شهر روانسر را شکل امروزینی از یک شهر باستانی می‌دانند که نام «نیکور» داشته است؛ به هر روی با توجه به این که نام‌های خاص معمولاً ریشه و دلالت معنایی در زبان بومی دارند، بنابراین به احتمال زیاد، لفظ «روان» تلفظ امروزین نامی خاص بوده که شاید ربطی به روان بودن آب‌ها نداشته باشد، به عبارتی شاید لفظ «روان» یک نام مکان یا یک اسم خاص بوده که با «سر» ترکیب شده و به معنای بالادست آن مکان خاص (رووان) بوده باشد.

در دوره پهلوی نیز تمام یا بخشی از شهرستان به نام «گرمه‌ خانی» موسوم بوده که بعدتر نامش به «شاهو» تغییر می‌کند.

قدمت شهرستان روانسر

پیشینه شهر روانسر به عنوان شهر یا مرکزی برای زندگی جمعی انسان‌ها به روزگاران باستان بازمی‌گردد، برای نمونه از گوردخمه «تاق‌ فرهاد» دیرینه‌گی این شهرهویداست؛ گوردخمه‌ای که در زبان محلی با نام «کوشک فرهاد» شناخته می‌شود.

نخستین باستان‌ شناسی که این گوردخمه را کاوش کرده ارنست هرتسفلد (Ernst Herzfeld، ۱۸۷۹-۱۹۴۸) ایران – باستان‌ شناس آلمانی است؛ در این کاوش کشفیاتی مربوط به دوره ساسانیان یافت شد.

به واسطه انتساب نام «نیکور» به شهر روانسر، پیشینه این شهر به دوره اشکانی هم می‌رسد؛ گویا شهر روانسر در دوره اشکانی یکی از مراکز تمدن و شهری شکوفا و پررونق بوده است.

در هرحال قدیمی‌ترین نشانه و اثر روانسر که قدمت شهر را به چندین هزار سال پیش می‌برد، تپه باستانی موسایی است، این تپه که نام آن به دلیل وجود قبرستان کلیمیان در آن، موسایی خوانده می‌شود، نخستین‌ بار به دست باستان‌ شناسان آمریکایی و کانادایی کشف و کاوش شد.

در این کاوش‌ها آثار تمدنی پنج هزار ساله یافت شد؛ همچنین در غار معروف و جهانی قوری‌ قلعه؛ سکه‌ها، کوزه‌ها و ظرف‌های غذاخوری مربوط به دوران یزدگرد سوم کشف شده است.

باید افزود که در غارها و حفره‌های طبیعی در جای‌ جای روانسر، آثار، ابزار و وسایلی نیز به دست آمده که مربوط به دوران پارینه‌ سنگی بوده است و این نشان می‌دهد که منطقه روانسر افزون بر عصر امپراطوری‌ها، در دوران پیشا تمدنی و پیشا تاریخی نیز، مأمن و مسکن گروه‌های کوچک انسانی بوده است؛ گروه‌هایی ساکن یا مهاجر که در این ناحیه در کار شکار یا گردآوری غذا بوده‌اند.

جاذبه‌های گردشگری شهرستان روانسر

فراوانی چشمه‌ها و رودخانه‌ها، شهرستان روانسر را تبدیل به شهر رودخانه‌ها کرده‌ است؛ از مهم‌ترین و پرآب‌ترین چشمه‌های روانسر می‌توان به چشمه سراب «گنه‌ خانی» اشاره کرد که از سرچشمه‌های اصلی آب این شهرستان است.

شهرستان روانسر در زمینه گردشگری و فراوانی مکان‌ها و جاذبه‌های تاریخی، مذهبی، طبیعی و تفریحی، از شهرستان‌های پربازدید استان کرمانشاه است، به ویژه در بخش‌های تاریخی و طبیعی، از زیباترین و غنی‌ترین شهرستان‌های استان به حساب می‌آید؛ چنان که به دلیل زیبایی‌ها و طبیعت بی‌نظیر آن، نام دروازه بهشت را به خود گرفته است.

از جمله جاذبه‌های شهرستان روانسر می‌توان به «سراب جاوری، گوردخمه تاق‌ فرهاد، سراب روانسر، تپه‌ موسایی، ارتفاعات کوهستانی شاهو، غار کاوات و غار قوری‌ قلعه» اشاره کرد.

غار قوری قلعه، بزرگترین غار آبی آسیا و یکی از زیبایی‌های طبیعی نادر در دنیا است، این غار هفتمین اثر ثبت‌ شده طبیعی در ایران و دارای مسیری طولانی با قسمت‌های مختلف است که هر کدام جذابیت طبیعی ویژه خود را دارند.

از دیگر جاذبه‌های شهرستان روانسر باید از روستای کوچگینه (سنگستان)، روستای بابا حیران، غار کولیان، تپه‌ کانی و نیز گورستان اسلامی نام برد که گورستانی مربوط به عصر صفوی و قاجاریه است.

از جاذبه‌های طبیعی شهرستان روانسر، سراب روانسر است، مجموعه‌ای اکولوژیکی و بسیار زیبا که هرساله و در فصل‌های مختلف میزبان گروه‌های متفاوتی از گردشگران است.

بسیاری از سفرهای تفریحی، ورزشی و هنری به شهرستان روانسر به هدف بازدید از این سراب و اتراق در کناره‌های زیبای آن انجام می‌شود. از جاذبه‌های مذهبی روانسر باید به بارگاه «ویس قرنی» اشاره کرد که به سبک و طرز معماری سلجوقی، بر كوه «بیشه» در میان راه روانسر به کرمانشاه ساخته شده است.

«باباحیران، شیخ‌ سرا و شیخ‌ رسول دولت‌ آبادی» از دیگر بقعه‌ها و زیارت‌گاه‌های مذهبی شهرستان روانسر هستند.

فرهنگ، سنت، مذهب و پوشش مردم روانسر

جلوه‌های فرهنگ و سنت در شهرستان روانسر رنگارنگ و از گوناگونی و اصالت زیادی برخوردار است. این گوناگونی فرهنگی در شهر روانسر همانند دیگر مناطق استان کرمانشاه، به پیشینه زندگی عشایری و روستایی مردم بازمی‌گردد.

زبان مردم این خطه، زبان کردی با گویش جافی است؛ در قسمت‌های مختلف شهرستان روانسر، مردم دارای زیرگویش‌هایی هستند که مهم‌ترین این لهجه‌ها یا زیرگویش‌ها، جافی اردلانی است،داین گویش بینابین جافی و کردی هورامی است.

مذهب بیشتر مردم روانسر سنی شافعی است و اندکی از مردم، که ساکنان روستاهای نزدیکتر به شهر کرمانشاه هستند، مذهب تشیع دارند. تعداد بسیار زیاد مساجد در شهرستان روانسر نشانه‌ای از شدت باورهای مذهبی در میان مردم این منطقه است.

سبک پوشش در شهرستان روانسر نیز مانند هر شهرستان کردنشین دیگر، منحصر به فرهنگ و سلیقه زیبایی‌ شناختی ویژه ساکنان منطقه است؛ از پوشاک‌ سنتی مردان روانسر چووخه (پیراهن)، رانه‌ک (شلوار)، کلاش (گیوه) و از لباس‌های زنانه سوخمه (جلیقه)، کوا (قبا) و… را می‌توان نام برد؛ هر کدام از این تن‌پوش‌ها دارای طرح‌ها و رنگ‌های متنوعی است که همگی از نقش‌ها و رنگ‌های طبیعت و از سلیقه بومی مردم محلی الگو برداری شده‌اند.

از دیگر نشانه‌ها و نمادهای فرهنگی شهرستان روانسر باید به معماری سنتی و قدیمی آن اشاره نمود که نوعی معماری ساده و زیبا، با سازه‌های دو طبقه، همراه با ایوان و ایوانک است.

سقف، درها و پنجره‌ها و ستون‌های ایوان خانه‌ها از چوب است؛ مصالح ساختمانی در این شهر شامل لاشه‌ سنگ، گل و گچ است. این سبک از معماری و سازه‌هایی این چنینی زندگی اجتماعی همساز و هماهنگ با طبیعت را، در قرن‌ها‌ قرن پایدار ساخته است.

شهرستان روانسر در اعیاد و آیین‌های مذهبی و ملی و در مناسک و مراسم‌هایی چون عزاداری، عروسی و جشن‌های بومی، دارای سبک و سیاق مخصوص به خود است.

مردم این شهر در بازی‌های سنتی و محلی جایگاه و مقام نادری دارند، تا جایی که در کتاب «فرهنگ بازی‌های بومی – ‌محلی روانسر»، بیش از ۹۰ نوع بازی را برشمرده‌اند که همگی خاص آن منطقه هستند.

شهرستان روانسر دارای مشاهیر فرهنگی بزرگی است که سعی در ثبت و ماندگاری فرهنگ این خطه دارند؛ نام‌هایی از این بزرگان فرهنگی عبارتند از: سید طاهر هاشمی (شاعر و ادیب)،  سید حبیب‌ الله‌ نعلینی (شاعر و ترانه‌ سرا) و میرزا فهیم زالوابی که شاعر و رزم‌نامه‌ سرای روشن‌ دلی بوده و حماسه‌های مکتوب ملی و محلی بسیاری از او به یادگار مانده است.

زیستگاه شهرستان روانسر

طبیعت شهرستان روانسر نمونه‌ای نادر و بی‌نظیر از گرد آمدن انواع زیبایی‌ها و جلوه‌های اقلیمی است؛ به دلیل همجواری با طبیعت اورامان، روانسر را دروازه اورامانات نام نهاده‌اند، بی‌گمان دروازه‌ای است که گردشگران را از بهشتی به بهشت دیگر رهنمون می‌کند.

غارها، چشمه‌ها، رودها، کوهساران، جنگل‌های طبیعی و دشت‌های سبزه‌ پوش، همگی در یک مجموعه گرد آمده‌اند تا موزه‌ای از طبیعت و حیات وحش را در مقابل چشم گردشگر به نمایش بگذارند.

هوای دلپذیر بهارانه، دره‌های سرسبز، قله‌های برف‌ پوش و گستردگی سرزمین روانسر اقلیمی چهار فصل پدید آورده، که در تمام ایام سال مهیای پذیرایی و میزبانی از گردشگران و مسافران است.

شهرستان روانسر در کوه‌پایه‌ها و دامنه‌های کوهستانی خود، تراکم و غنای بالایی از درختان پسته‌ کوهی، انجیر کوهی، زالزالک، بادام‌ کوهی، امرود (گلابی)، توت، بلوط و دیگر محصولات را داراست.

سراب‌های روانسر که زبانزد گردشگران است از جمله مکان‌های مناسب با محیط دلپذیر برای تفریح مسافرین است و هر یک در کناره‌های خود از امکانات رفاهی و بهداشتی و قابلیت‌های تفریحی چون قایق‌ سواری و ماهی‌ گیری و… برخوردار هستند.