شهرستان اسلام‌ آباد غرب

ریشه نام شهر اسلام‌ آباد غرب

شهر اسلام‌ آباد در هر دوره از تاریخ، نام‌های مختلف با وجه‌ تسمیه‌ها‌ی متفاوت به خود گرفته است و در مورد ریشه هر نام و معنای واژگانی آن نام، روایت‌های زیادی در دست است؛ قدیمی‌ترین نام شهرستان اسلام‌ آباد غرب، طبق اسنادی چون مسالک‌ الممالک و بر اساس نظر کسانی چون حمدالله مستوفی و حکیم اصطخری، نام «مه‌ نده‌ لیا» یا «مه‌ ده‌ لیا» بوده که گویی اشتقاقی از ترکیبات اسمی «مادیا» و «مادی» با پس‌وند مکان‌ ساز و جمع‌ ساز «یا» و «یان» در زبان محلی بوده است.

به هر روی، نام «مندلیا» موثق بوده و نشان از خاستگاه شهرنشینی اسلام‌ آباد در دوران ساسانیان دارد. روایتی دیگر بر آن است که در سده‌های پیش از میلاد و با توجه به رونق منطقه و قرار گرفتن در مسیر باستانی – تجاری، شهری بزرگ با نام «پالوم» وجود داشته که طبق آخرین تحقیقات باستان‌ شناختی، همین شهر اسلام‌ آباد غرب امروزی بوده است.

نام دیگر و روایت دیگری که به دوران اسلامی برمی‌گردد، نام «هاریوناوا» (هارون‌ آباد) است که شهر اسلام‌ آباد غرب را در اولین سده‌های ورود اسلام، به هارون‌ الرشید منتسب می‌کند، خلیفه معروفی از خلفای عباسی که در نیمه قرن دوم هجری و به مدت بیش‌ از چهل سال حاکم منطقه و نایب خلیفه بوده است، در دوران پهلوی اول و شاید پهلوی دوم، این شهرستان نام «شاه‌ آباد» را به خود گرفته که دلیل آن روشن است!

بعد از سال پنجاه‌ و هفت شمسی برای چندمین‌ بار نام شهر تغییر کرده، در نهایت در نام «اسلام‌ آباد غرب» آرام می‌گیرد؛ که دلیل این نیز روشن است.

قدمت شهر اسلام‌ آباد غرب

پیشینه این شهر، بر پایه پژوهش‌های تاریخی و باستان‌ شناسی که در مناطق باستانی مانند تپه چیاگاوانه صورت گرفته، به بیش‌ از هزار سال و به دوره نوسنگی و عصر پیشا سفال می‌رسد.

این پیشینه، قدمت منطقه را به عنوان یک مرکز شهری نشان می‌دهد؛ در صورتی که اگر محل سکونت و زندگی گروهی انسان‌ها را معیار بگیریم، قدمت شهرستان و منطقه اسلام‌ آباد غرب به زمان بابل قدیم و عصر آهن و مفرغ نیز می‌رسد؛ لوح‌های خطی که بر اثر کاوش در منطقه یافت شده‌اند و سندی برای پیشینه و تاریخ‌ معتبراین منطقه هستند، در پروژه‌ای متعلق به دانشگاه شیکاگو بررسی و تایید گشته‌اند.

در برخی از این الواح گلی، که قدمت آن‌ها به سه تا شش هزار سال قبل می‌رسد، نوشته‌ها و جدول‌هایی حک شده‌اند که حیرت‌ آورند؛ از جمله نرخ دستمزد جداگانه برای کارگران زن و مرد، ساعات کار، اقلام مورد تجارت، رسید و اعتبارنامه تاجران و… .

جاذبه‌های گردشگری شهر اسلام آباد غرب

این شهر از سویی به جهت جذابیت‌های تاریخی – باستانی و دیگر سوی به جهت اقلیم نیمه‌ کوهستانی و وفور رودخانه‌ها و آب‌ و هوای مساعد برای کشاورزی، یکی از شهرستان‌های پرجاذبه برای گردشگری است.

از آثار تاریخی و باستانی در شهرستان اسلام‌ آباد غرب می‌توان به این موارد اشاره کرد: «آتشکده شیان» متعلق به دوره ساسانیان، که در روستای شیان در بخش حمیل واقع است؛ «آتشکده پلنگرد» در نزدیک روستای پلنگرد و در بخش حمیل؛ «آتشکده میل‌ میلگه» که به صورت چهار طاقی بوده و متعلق به عصر ساسانی است.

«تپه چیاگاوانه» که با ارتفاعی نزدیک به سی متر در مرکز شهر قرار دارد و بقایای قلعه‌ای دو طبقه و عظیم است. مکان‌ها و جاذبه‌های شهرستان اسلام‌ آباد غرب در حوزه گردشگری طبیعی – تفریحی عبارتند از: «حمیل» در سی کیلومتری شهر اسلام‌ آباد غرب که شامل مناطق تفریحی؛ پلنگرد، سرخک، مه له‌ سه‌ر و چهار جنگله است.

روستای «کنه‌ هر» (تپه‌ خاکی) که از روستاهای بکر شهرستان است و مرکز پرورش ماهی شهرستان به نام «ناوتنگه‌ منصوری» که در بخش حمیل قرار دارد.

فرهنگ، سنت و زبان مردم اسلام‌ آباد غرب

فرهنگ شهرستان اسلام‌ آباد غرب، مانند دیگر شهرستان‌های استان کرمانشاه برآمده از فرهنگ و سنت‌های قوم کرد است؛ فرهنگی از زبان، مذهب و دیگر جلوه‌های فرهنگ عامیانه؛ مردمان این شهرستان دارای زبان کردی در شاخه جنوبی آن و با گویش کلهری هستند؛ هرچند تعداد کمی از مردم به دلیل همجواری با دیگر مناطق، زبان کردی را با گویش‌های گورانی و لکی صحبت می‌کنند.

بیشتر مردم اسلام‌ آباد شیعه هستند، اقلیتی نیز مذهب تسنن و یارسانی دارند. ادبیات شفاهی و فرهنگ آوازهای عامیانه در شهرستان اسلام‌ آباد غرب دارای پیشینه و تاریخی طولانی است و در آواز محلی (هوره) دارای سبک مخصوص به خود و خاستگاه آواز خوانان (هوره‌ خوانان) به نامی بوده است.

این شهرستان مانند دیگر مناطق کردنشین دارای آوازها، ترانه‌ها، لالایی‌ها و ضرب‌ المثل‌های خاص خود بوده که سینه‌ به‌ سینه تا نسل‌های امروز پاسداری شده است.

اقلیم شهر اسلام‌ آباد غرب

این شهر طبیعت نیمه‌ کوهستانی و نیمه‌ هموار، با آب‌ و هوایی معتدل و متمایل به ییلاقی و خنک دارد. دشت‌های وسیع، مراتع و مزارع کشاورزی مرغوب و پرحاصلی دارد که در فصل‌های بهار و تابستان برای گردشگری مناسب است.

افزون بر جاذبه‌های کوهستانی، باغات و دامنه‌هایی که جنگل‌ پوش درختان بلوط هستند، زیبایی‌های طبیعی و متنوعی را در حافظه بازدیدکنندگان به یادگار می‌گذارد، برخی از این جاذبه‌ها عبارتند از: سراب شرف‌ آباد، سراب شیان، سد شیان، سراب هه‌ ره‌ سم، سراب حمیل، سراب سه‌ رنه‌ شور.

جاذبه‌های مذهبی شهرستان اسلام‌ آباد غرب عبارتند از: بقعه امام‌ زاده حسن، بقعه امام‌ زاده علی‌ اکبر، بقعه امام‌ زاده قاضی‌ وند (الکیا). همچنین: سراب خه‌ مان ارکوازی، تپه چیاجنگل، ناحیه پیرامون بنای ساسانی فیروزآباد و منطقه مومه نیز از زیبایی‌های طبیعی این شهرستان هستند.