شهرستان قصر شیرین
درباره قصر شیرین
شهرستان قصر شیرین در نقطه پایانی غرب استان کرمانشاه واقع شده و در شمال و غرب خود، دارای طولانی‌ترین مرز با عراق به نسبت دیگر شهرستان‌های استان است.
شهرستان قصر شیرین یکی از مناطق آزاد ایران است، یکی از راه‌های دست یابی به این شهرستان، از شهر کرمانشاه و به واسطه بزرگراه معروف «راه کربلا» ممکن است.
قصرشیرین دارای دو بخش بزرگ مرکزی با مرکزیت شهر قصر شیرین و بخش سومار با مرکزیت شهر سومار بوده، دیگر شهرهای مهم آن نفت شهر و خسروی هستند.
ریشه نام شهرستان قصر شیرین
نام «قصر شیرین» چنانکه هویداست، منتسب به نام «قصر» و کاخی زیبا در دوران سپسین ساسانی است که به دستور خسروپرویز و به افتخار معشوقه و همسر خود «شیرین» ساخته شده است؛ همسری از دودمان و نژاد مسیحی که در ادب و هنر و زبان مردم کرمانشاه به «شیرین ارمنی» شهرت دارد.
لیک در مورد پیشینه تاریخی و باستانی نام «قصر شیرین» و نام‌های قدیمی آن روایات مختلفی آمده است؛ یک روایت زبان شناسانه بر آن است که «دستجرد» و یا «دستگرد» نام قدیمی این شهر بوده، که صورت تلفظ شده و یونانی آن «آرتمیتا» شده است.
آرت که امروزه در زبان‌های اروپایی به معنای «هنر» است در دوره یونانی به معنای صرف هنر و پیشه «معماری» بوده است و جزء «میتا» یا دیگر صورت‌های آوایی آن مانند «میتان» و «میته»، هم ریشه و مشتق شده از بن واژه «ماد» بوده، بنابراین به تلقی یونانیان و از چشم انداز زبانی آنان، نام باستانی قصر شیرین «میته آرته» بوده که به معنای «معماری مادی» است.
روایت جغرافیدانان در دوره هخامنشی نیز شبیه و تایید کننده روایت قبلی بوده، گای لسترنج (۱۸۵۴-۱۹۳۳/Guy le Strange) ایران شناس بریتانیایی می‌گوید: «میتا آرت» را سرزمینی آباد و مشتمل بر «استان»ها یا بخش‌های متعددی در آن روزگاران می‌دانند؛ بخش‌هایی چون کاله پل یا اکرای پل (سرپل ذهاب)، کادینا (کرند)، باغ شتانا و کره غان و… و اضافه می‌کند که حلوان (سرپل ذهاب) و قصر شیرین از مهم‌ترین شهرهای استان یا ولایت «جبلان» بوده‌اند که گویی جمع جبل (کوه) و کلمه‌ای عربی است؛ شاید به تسامح بتوان گفت که نام بخش زاگرس نشین ایران جبلان بوده است.
قدمت شهرستان قصر شیرین
کهن بودگی قصر شیرین در جایگاه یک شهر، بدون شک به روزگار و اعصار بسیار دور برمی‌گردد. تمدن هخامنشی – مادی در شرق و تمدن میان رودان در غرب و همچنین وجود و گذشتن جاده ابریشم و بقایای آثار، ابنیه‌ها و سازه‌های تاریخی و باستانی و نیز میانراه یا واسطه‌ای بزرگ در راه زائران در دوره‌های اسلامی، همگی حکایت از آن دارد که شهرستان قصر شیرین از پیشینه تاریخی و قدمت باستانی دور و درازی برخوردار بوده، در بیشتر اعصار و دوره‌های مختلف امپراطوری‌ها رونق، بزرگی و جمعیت قابل توجهی داشته است.
ابن رشد (۱۱۲۶- ۱۱۹۸ م)، مورخ و دانشمند اسپانیایی – مسلمان در سده سوم هجری، شرح مفصل و کاملی از سفر به قصرشیرین آورده است و اشاره به عظمت و زیبایی قصرهای ساسانی و قصر شیرین در زمان خسروپرویز می‌کند: «ایوانی بزرگ و با شکوه از گچ و آجر دارد. به گرد ایوان حجره‌هایی ساخته‌اند.. حجره‌ها به یکدیگر راه دارند و به ایوان باز می‌شوند.. مقابل ایوان صفه‌ای از سنگ مرمر است. مرمان بر این‌ها نشسته… داستان‌ها و افسانه‌هایی از فرهاد، خسرو، پهل باد (نوازنده دربار) و شیرین و شبدیز گویند».
پس از حمله اعراب و ورود دین مبین، قصر شیرین به تمامی ویران شد، از کاخ‌های ساسانی و قصرهای خسروپرویز چیزی برجای نماند مگر خرابه‌ها و پی و ستون‌هایی پراکنده که تا امروزه روز نیز هستند؛ قصرشیرین به دهستانی کوچک بدل شد که به روایت مورخین تا اواخر سده سیزده شمسی و پیش از پهلوی اول، جمعیت آن به کم‌تر از دو هزار و پانصد نفر کاهش می‌یابد!
قصر شیرین در جنگ جهانی اول، در ۱۹۱۴میلادی، به مدت چند سال مرز، مقر و میدان نبرد سربازان و نیروهای متحد و متفق بوده است؛ متحدین نیروهای آلمانی و عثمانی و متفقین نیروهای انگلیسی و روسی، قصر شیرین را میدان نبرد و قربانی جنگ خود کرده‌اند و پس از پایان جنگ ویرانه‌ای باقی گذاشتند.
گویی قصرشیرین در همه جنگ‌ها آماج ویرانی و میدان جنگ بوده چنانکه؛ در طول جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، قصر شیرین اولین شهری بود که اشغال شد، در دوران هشت ساله دفاع مقدس زیر بمباران بود و دیگر هیچگاه به آن رونق، بالندگی و سرافرازی دوران گذشته‌اش برنگشت.
اقلیم شهرستان قصر شیرین
شهرستان قصرشیرین در شرق شهرستان سرپل ذهاب و شهرستان گیلان غرب و در شمال استان ایلام قرار گرفته است. شهرستان و شهر قصر شیرین از روزگاران قدیم مرکزی پر رونق در مسیر راه تهران به بغداد و عتبات عالیات بوده، امروزه نیز همین نقش را در مسیر «راه کربلا» ایفا می‌کند.
برای رفتن از مرکز استان، یعنی شهر کرمانشاه، به قصر شیرین دو محور اصلی وجود دارد؛ یک محور همان راه کربلا بوده که شهر کرمانشاه را از شهرستان اسلام آباد، کرند و سرپل ذهاب به قصرشیرین می‌رساند؛ دیگری محور گردنه معروف و زیبای «قلاجه» است که شهر کرمانشاه را از اسلام آباد به تونلی در گردنه قلاجه، سپس شهر گیلان غرب و گور سفید به قصر شیرین می‌رساند.
شهرستان قصرشیرین به دلیل نزدیکی به صحرای عراق از آب و هوای گرمی برخوردار است و از جمله اقلیم‌های گرمسیری ایران است. طبیعت این شهرستان سرشار از تپه ماهورهای زیبا و مملو از نخلستان‌های استوار و سر به فلک کشیده است؛ یکی از بهترین اهداف گردشگری در پاییز و زمستان تا اوایل بهار، رودخانه معروف الوند است که از کوه‌های زاگرس مثل کوه سیاوانه سرچشمه می‌گیرد با رد شدن از مناطق زیبایی چون ریجاب و پیران و با پیوستن به آب‌های سراب معروف گیلان غرب، از داخل شهر قصرشیرین می‌گذرد و راهی شهرهای خانقین شده در استان دیاله عراق به رودخانه سیروان می‌ریزد.
شهرستان قصرشیرین سه رشته کوهستان زیبا با نام‌های بازی دراز، آغ داغ و سه سر دارد. رودهای چم امام حسن، تنگاب، یاران و الوند از جمله رودخانه‌های شهرستان قصر شیرین هستند که در فصل‌های بهار و زمستان چشم انداز زیبایی در پیرامون خود می‌آفرینند؛ وجود پوشش گیاهی گرمسیری و تنوع پرندگانی چون کبک و تیهو، و غزالان و آهوان کوهی مانند کل وبز، بازدید از اقلیم قصر شیرین را برای گردشگر دلپذیر می‌نماید.
جاذبه‌های گردشگری شهرستان قصر شیرین
شهرستان قصرشیرین به جهت نزدیکی به حوزه تاریخی – باستانی حلوان (سرپل ذهاب)، مرز اقلیمی مشترک با کشور عراق، زمینه و زمانه هشت ساله در دفاع مقدس و نیز ادامه آب و هوای کوهستانی و باران‌زایی زاگرس، در هر چهار بخش گردشگری تاریخی – باستانی، مذهبی – یادمانی، طبیعی و تفریحی دارای جاذبه‌ها و مکان‌های گردشگری زیادی است که می‌تواند هدف مسافرت و بازدید باشد.
بان قلعه، چهار قاپی، کاخ خسرو، کاروان سرای عباسی، شاه گدار و قلعه سی از جاذبه‌های تاریخی؛ الوند‌رود، کوه سیاوانه، سراب اسکندر، نخلستان‌ها، باغ‌ها و روستاها مانند روستای برفی و دشت و دامنه‌ها از جمله جاذبه‌ها و دیدنی‌های طبیعی شهرستان قصرشیرین است؛ قدمگاه امام حسن در مسیر قصرشیرین به گیلان غرب یکی از جاذبه‌های مذهبی شهرستان می‌باشد که دارای محیط و طبیعتی زیبا با چشمه ساران، آبشار و رودخانه و درختان نخل است.
بازارچه قصرشیرین در منطقه آزاد تجاری شهرستان قرار دارد که همین امر سبب تنوع محصولات و ارزانی نسبی است؛ افزون بر جذابیت تجاری این بازار در کاروان سرایی با بنایی تاریخی و زیبا قرار دارد.
از جاذبه‌های مذهبی و تفریحی شهرستان قصرشیرین علاوه بر خط مقدم جبهه که به موازات مرز واقع شده و یکی از مقاصد اصلی برای کاروان‌های «راهیان نور» است، باید به یادمان (دیدگاه)های چهارگانه قصرشیرین اشاره نمود که بهترین جاذبه گردشگری برای جوانان ایرانی و محلی برای تجدید میثاق با شهدا است؛ این یادمان‌ها عبارت هستند از بیمارستان تخریب شده قصرشیرین (بیمارستان سوسن)، دیدگاه جبهه شهید بهستی، دیدگاه شهر سومار و دیدگاه منطقه عملیاتی شیخ صله که مشترک بین قصرشیرین و شهرستان ثلاث باباجانی است.
فرهنگ، سنت و زبان مردم قصر شیرین
شهرستان قصرشیرین از روزگاران قدیم تا امروز، با وجود تمام فراز و فرودهای تاریخی – اجتماعی، از فرهنگی پرشمار در زمینه‌های زبانی، دینی، نژادی و آداب و رسوم برخوردار بوده است؛ دلایل این چندگانگی، یکی هم مرزی با عراق، هم مرزی با استان ایلام و نیز تنوع فرهنگی در خود سرزمین کرمانشاه است.
مردم شهرستان قصرشیرین دارای زبان کردی با گویش‌های مختلف هستند؛ کردی کلهری به دلیل همجواری با گیلان غرب، کردی پهله‌ای (فهله‌ای یا فئلی) که متاثر از همسایگی با ایلام است، کردی گورانی به دلیل همپوشانی بخشی از آن با آیین یارسانی، کردی قصری – خانقینی که به دلیل نزدیکی با کردهای عراق است، اندکی کردی جافی، کردی باجلانی و اندکی زبان کولیان (غره غره) از جمله گویش‌های رایج کردی در کنار فارسی در شهرستان قصر شیرین است.
از نظر مذهبی نیز به تبع نژاد و زبان اکثریت مردم شیعه هستند اما اقلیتی نادر نیز سنی و یارسانی دارند؛ البته در گذشته جمعیتی از یهودیان کلیمی (با زبان هولا هوله)، مسیحیان ارمنی و آشوری که کرد و بومی منطقه بوده‌اند، به همراه جمعیتی از کولیان مهاجر نیز در قصر شیرین می‌زیسته‌اند.
پوشش و فرهنگ لباس در میان آنان همان لباس‌های سنتی و شبیه دیگر مناطق کرد است؛ اما به هر حال طرز و شیوه خود را در طراحی و رنگ لباس دخیل نموده‌اند؛ نمونه‌اش پیراهن بلند و زنانه موسوم به «قصری» است که در بین لباس‌های محلی زنان کرد تشخص دارد.
از دیگر نمودهای فرهنگی زیبا در قصر شیرین، یکی قدیمی‌ترین نشریه به نام «حرف‌های حسابی» بوده که در دهه اول قرن بیست چاپ می‌شده است و دیگر ایستگاه رادیویی موسوم به «رادیو قصر» بوده که در سال پنجاه و پنج خورشیدی راه اندازی و آغاز به پخش برنامه‌های متنوع به سه زبان فارسی، کردی و عربی می‌کند، با برد امواجی شگفت در آن زمان، که حتی در شاخ آفریقا شنونده داشته است!
سرنوشت این رادیوی دولت مستعجل بوده، دو سال و چند ماه بعد از راه اندازی برای همیشه تعطیل می‌شود.
مکان های دیدنی شهرستان قصر شیرین
غذاخوری‌های قصرشیرین
آداب و رسوم مردم قصر شیرین
در آیین‌ها و سنت‌های زندگی مانند بازی‌ها و نیز در مراسم و مناسک محلی مانند فرهنگ خوراک، شهرستان قصر شیرین مانند دیگر بخش‌های کردنشین ایران و عراق در دو سوی مرز است؛ قصر شیرین مانند حلقه‌ای، دو سمت این فرهنگ را به هم وصل کرده است؛ از سمت ایران، فرهنگ شهرستان‌های گیلان غرب، سومار و ایوان غرب و از سمت عراق، فرهنگ مردمان خانقین، مندلی و کلار به واسطه شهرستان قصر شیرین به همدیگر وصل شده و در همه نمودهای فرهنگی بسیار شبیه به هم هستند.
موزه مردم شناسی در داخل شهر قصر شیرین مجموعه‌ای از نمادها و نمودهای فرهنگی مردم این منطقه را در خود گرد آورده است؛ وسایلی چون مشک آب، مشک روغن، چیغ، حصیر، انواع دوک نخ ریسی و همچنین آلات و ابزار سنتی کشاورزی مانند داس و نیم داس، گاوآهن‌های چوبی دست ساز، چرخ خرمن کوب چوبی، مردم قصر شیرین از دیرباز و در سنت‌های اجدادی خود دارای سبک‌های منحصری در بازی‌های محلی، اجرای جشن‌های ملی و مذهبی، آیین‌ها و مناسک مردمی و دیگر سنت‌هایی چون عروسی و عزا بوده‌اند.
مراکز درمانی شهرستان قصرشیرین
صنایع دستی و سوغات قصر شیرین
مرکز ارائه صنایع دستی در شهرستان قصرشیرین، بازارچه دائمی آن، واقع در کاروان سرای شاه عباسی و در مرکز شهر است؛ صنایع دستی از جمله انواع لباس‌های محلی مردانه و زنانه، تن‌پوش‌های نمدی مانند کلاه، تن پوش و بالا پوش (کوله‌بال و فه‌ره‌جی)، زیرانداز نمدی، حصیر، گلیم و انواع خوراکی‌ها و کلوچه‌های محلی و سوغات سنتی در این بازارچه در معرض بازدید و خرید است.
از سوغاتی‌های ویژه شهرستان قصر شیرین، افزون بر صنایع دستی، باید به مواد لبنی مرغوب و متنوع مانند شیر و شیراز و کشک و روغن، محصولات کشاورزی، مرکبات و خرما و خارک (زۀری و اشره‌سی) مخصوص اشاره کرد.
پیشنهاد کرمانشاه گشت در سفر به قصر شیرین
سامانه کرمانشاه گشت به شما پیشنهاد می‌کند اگر قصد سفر به استان کرمانشاه را دارید، دیدار از این میدان جنگ را فراموش نکنید، شهری که در جای جای آن قدم شهدا و رزمندگان وطن بوی مجادله به شهر داده، شهری که میراث مقاومت و مبارزه مردم ایران و سلحشوران زاگرس نشین است.
شهرستان قصر شیرین به دلیل داشتن مرز مشترک و به نسبت طولانی با کشور عراق، یکی از یادگارهای جنگ تحمیلی است، امروزه سر تا سر شهرستان به یکی از مناطق و یادمان‌های هشت سال دفاع مقدس تبدیل شده است؛ یادمان و یادگاری که مانند موزه‌ای زنده، نشانه‌های بسیاری از رشادت‌ها و از جان‌گذشتگی‌های فرزندان ایران را در خود حفظ کرده است.
تمام طول مرز، پاسگاه‌های مرزبانی، یادمان‌ها و بیمارستان‌های معروف آن، همگی زخمی از جنگ را بر چهره دارند و از جذابیت‌هایی که به گردشگران پیشنهاد می‌شود؛ دیدار نخلستان‌ها، پارک وسط شهر و بلندی‌های مرزی است که چشم اندازی از شهرها، جاده‌ها و پاسگاه‌های عراق را پیش چشم آورده، بیننده را در حال و هوای جبهه‌ها و شهادت رزمندگان قرار می‌دهد.
اقامتگاه های قصرشیرین
در سفر به قصرشیرین کجا اقامت کنیم؟
گالری تصاویر شهرستان قصر شیرین
قصرشیرین شهرزیبا و دوست داشتنی کرمانشاه است
درود بر شما دوست عزیز
قصرشیرین ومرزخسروی دروازه اصلی کربلای معلاست