نقش برجسته مهرداد

یادمانی از مهرداد دوم، شاهنشاه مقتدر اشکانی که سال‌های حکمرانیش بر پهنه پهناور امپراتوری ایران، سال‌های اوج و نهایت شکوفایی پادشاهی اشکانیان است.

مهرداد دوم اشکانی از سال یکصد و بیست ‌و سه تا سال هشتاد و هفت پیش از میلاد، یعنی به مدت سی‌ و شش سال حکمرانی اشکانیان را برعهده داشته است؛ سال‌های حکومت او را یکی از بهترین ادوار تاریخ امپراتوری ایران باستان می‌دانند.

در نقش برجسته مهرداد دوم و در مقابل او، تصویر و شمایل چهار نفر از «ساتراپ»های (والی، حاکم، استاندار، فرهنگ عمید) محلی نیز، به ترتیب مقام و منزلت تصویر شده‌اند؛ این چهار ساتراپ در حالتی ایستاده‌اند که نیم‌ رخشان به سمت مهرداد و نیمرخ شاه نیز به سمت آنان است، هر کدام از آن‌ها یک دست خود را به نشانه احترام بالا برده‌اند؛ مهرداد دوم نیز دست راست خود را به نشانه احترام و یا پذیرش احترام آنان بالا برده است.

کتیبه‌ای نوشتاری نیز بر بالای نقش برجسته مهرداد دوم هست که به زبان و خط یونانی، نام، مقام و دلیل حضور این چهار ساتراپ را شرح داده و این اطلاعات را از گزند زمانه حفظ کرده است.

نخستین فرد، «گودرز اول» ساتراپ ساتراپ‌ها و امیر ایالت گرگان است که بعدها بر بخشی از امپراتوری اشکانیان حکومت می‌کند؛ با شگفتی تمام، هیچ اثری از نام و لقب فرد دوم، باقی نیست، بر گمان برخی تاریخ دانان، این شخص آنقدر مشهور بوده که نیازی به ثبت نام و مقامش نبوده است، که اگر  چنین بود، در جایگاه دوم و پس از گودرز قرار نمی‌گرفت.

پیکره نفر سوم متعلق به شخصی هم نام شاه است، نفر سوم «مهرداد» نام دارد که لقبش در این کتیبه «پیس‌ تومی‌ نوس» ثبت شده است، معنای امروزی این عنوان؛ شخص مورد اعتماد یا «معتمد پادشاه» است.

در دست «ساتراپ‌ مهرداد» شمایلی از الهه «نیکه» قرار دارد و در دستان نیکه حلقه روبان‌ داری دیده می‌شود؛ نیکه در فرهنگ یونانیان از نخستین خدایان به‌ شمار می‌آید و پیغام‌ آور پیروزی از جانب خدایان است.

ساتراپ چهارم، «کوفاس‌ توس» نام دارد که در سرتاسر تاریخ ایران باستان، تنها یکبار و آن هم در همین کتیبه، از او نام برده شده است، گویی نماینده‌ای از یونان یا از سرزمین‌های تحت فرمان یونانیان بوده که به حضور مهردادشاه دوم رسیده است.