تپه چقاگاوانه

لفظ «گاوانه» نیز صفتی در زبان کردی است که برخی به غلط آن را به لفظ «گاو» منتسب می‌دارند اما این لفظ صورت دیگری از «گایانه» و نام نوعی گیاه بوده است و اگر منسوب به «گاو» بوده باشد، معنای استعاری داشته، مانند «گاوآهن»، صفتی برای بزرگی و نشان‌ دهنده وسعت و بلندی قلعه چقاگاوانه بوده است.

سازه چقاگاوانه شامل دو بخش مستقل بوده که یک بخش با اتاقی متعدد محل سکونت حاکم و بخش دیگر مربوط به اداره، خدمات و تاسیسات قلعه بوده است؛ این بخش دوم را اتاق‌ها و کوره‌هایی تشکیل می‌دهند که کاربرد سفال‌ سازی و صنعتی داشته‌اند.

در کاوش‌های باستان‌ شناسی تعداد زیادی کوزه‌های سفالی و لوح گلی در این بخش به دست آمده‌اند که نقش‌ها و نوشته‌هایی به خط میخی بابلی دارند، لوح‌های پخته شده نشان می‌دهند که در بخشی از این قلعه صنعت سفال‌ سازی فعال بوده است.

از دیگر اشیاء مکشوفه در کاوش‌های متعدد، باید به مهرهای حکومتی، مهر‌های سنگ عقیق، مهره‌های استخوانی و… اشاره نمود که هر یک متعلق به دوره‌های بسیار قدیمی از عصر سنگ و مفرغ و آهن تا عصر اشکانیان بوده، برخی از این آثار نیز مربوط به دوران نوسنگی جدید هستند.

در یکی از آخرین کاوش‌ها تعداد هشتاد و دو قطعه لوح گلی با نوشته‌های میخی کشف شده است که از این الواح تعداد پنجاه‌ و شش لوح سالم بوده و تعداد بیست‌ و هشت لوح نیز شکسته و ناقص هستند؛ متن میخی این الواح همگی ترجمه شده و تعلق آن‌ها به تمدن بابلی تایید شده است.

یکی از جالب‌ترین آثار مکشوفه در تپه چقاگاوانه، تیغه‌ای مفرغی است که نام و امضای حاکم به خط میخی بر آن حک شده است؛ معنای آن نام به زبان امروزی «کاخ دای» است که «دای» بخش انتهایی نام حاکم بوده است.

همچنین مجسمه حیوانی شبیه گرگ سانان نیز در یکی از اتاق‌ها به دست آمده که جنس آن از سفال پخته بوده و اندازه آن چهار سانتی متر است و گویی نشان یا نمادی برای حاکم بوده که معمولا برای تزیین در دسته عصا یا بر اریکه پادشاهان استفاده می‌شده است.