گوردخمه سان رووسهم (سنگ رستم) در تنگه رستم، چنان که از نامش پیداست گوردخمهای است که نزدیکی روستاهای بوژان و چنار از توابع دهستان عثمان وند، و در کناره رودخانهای به نام جزمان قرار دارد؛ که تمام این مناطق زیر مجموعهی شهرستان کرمانشاه هستند.
گوردخمه سان رووسهم که نام خود را به یقین از فرهنگ اسطوره پرداز مردم گرفته است، نامش به معنای سنگ متعلق به رستم، پهلوان شاهنامه است، اما هیچ ربط و ثیقی به رستم و شاهنامه ندارد و صرف بزرگی و سنگینی و نیز موقعیت غیر عادی آن، در زبان مردم بومی به این نام معروف شده است.
موقعیت غیر عادی سنگ رستم چنین است که این گوردخمه برخلاف تمام گوردخمههای مادی در استان کرمانشاه و حتی برخلاف تمام گوردخمههای هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی، که در دل صخرهها و بیشتر در بلندای کوهی یا دیوارهای سنگی حفر شدهاند؛ گوردخمه سان رووسهم بر روی سطح زمینی هموار و در میان دشتی واقع شده است.
تنها یک گوردخمه دیگر، یعنی گوردخمه برد عاشقان در شهرستان سرپل ذهاب است که از این نظر شبیه سان رووسهم است؛ یعنی هر دو به دور از هر کوه و دیوارهای و به صورت اتاقکی در دل یک سنگ بزرگ حفر و تراشیده شده است.
روایتی هست که این دو استثنا در موقعیت مکانی گوردخمههای سان رووسهم و برد عاشقان، نه استثنا در ساخت، که تغییر مکانی ناشی از عوامل طبیعی همچون ریزش کوه و حرکت زمین در طول هزاران سال بوده است.
به عبارت دیگر این دو گوردخمه نیز روزی در دل کوه یا دیوارهای سنگی حفر شدهاند اما بعدها غلطیده و جا عوض کردهاند؛ علاوه بر این، تا امروز هیچ دلیل تاریخی، فنی و فرهنگیای برای متفاوت بودن جای این دو گوردخمه ارائه نشده است؛ پیشنهاد میکنیم مقاله معرفی مسجد شافعی را نیز مطالعه کنید.
گوردخمه سان رووسهم مانند تعدادی از گوردخمهها ساده بوده و دارای هیچ نقش یا تصویر و سنگ نگارهای نیست و یا اگر بوده امروزه موجود نیست.
در درون آن نیز جایی برای جسد تعبیه نشده است تا بشود استوداناش خواند و غیر از یک ورودی، تنها چند شیار ساده در سقف آن موجود است. سقف گوردخمه سان رستم دارای قوس بوده و کف آن نیز در حدود بیست سانتی متر از کف درگاه آن پایینتر است.
یک روایت دیگر حاکی از آن است که گوردخمه سان رووسهم با توجه به سادگی و نداشتن خصوصیات عامی که در دیگر گوردخمهها وجود دارد، شاید یک گوردخمه ناتمام بوده، ساخت و تراش آن به هر دلیلی ناتمام مانده است.
به دلیل نداشتن هیچ نقش و سنگ نوشته و تزیینی، قدمت گوردخمه سان رووسهم هنوز مشخص نشده است بنابراین کارشناسان مختلفی در حوزهی تاریخ و فرهنگ باستان، هر یک به دلایل خاصی، سان رستم یا سنگ رستم را به دورههایی از جمله مادی، اشکانی، سلوکی، هخامنشی و حتی ساسانی منتسب و منسوب کردهاند.
سنگی که گوردخمه سان رووسهم را در دل آن کندهاند، سنگی هرمی شکل و به نسبت بزرگ، با ارتفاع بیش از پنج متر است؛ با ابعادی که شبیه به یک ساختمان متوسط به نظر بیننده میآید و خیلی دور از فهم نیست که چرا مردم بومی منطقه، در طول زمان نام سنگ رستم را به آن دادهاند؛ مگر غیر از رستم، پهلوان نامی و سردار ایرانی در شاهنامه، کسی را یارای بلند کردن چنین سنگی هست؟ نیست!
گوردخمه سان رووسهم در کنار جادهی روستای چنار واقع شده و در دل درهای زیبا با اقلیمی سرسبز و دیدنی که بازدید کنندگان آثار تاریخی را، علاوه بر سان رووسهم با طبیعتی بکر و به یادماندنی نیز آشنا میکند.