نیایشگاه مادی

نیایشگاه مادی، توسط راهرویی هفت متری، با پهنای یک و نیم متر به دو بخش تقسیم شده است؛ در انتهای راهرو اتاقی با مساحتی بیش از بیست متر مربع قرار دارد، دو جانب اتاق با شکاف‌های کوه بیستون و ضلع انتهایی اتاق با دیواری به طول پنج و نیم متر محصور گشته است.

در جلوی این صُفۀ نیایش، دو پله برای دسترسی و ورود به نیایشگاه تعبیه شده است که از جنس سنگ‌هایی یک تکه اما تراش نخورده هستند، از نظر تاریخی و از نگاه معماری باستانی، نیایشگاه مادی با بقایای سازه‌ای دیگر در همین محدوده مرتبط و دارای همزمانی و شباهت‌های معمارانه است؛ این سازه دوم، همان دژ معروف به «دژ مادی» است که حصارهایی محکم و سنگی از آن برجای مانده است.

دژ مادی بر اساس پژوهش‌های تاریخی، دارای برج و باروهای مستحکم و مستطیل شکلی بوده که پی دیوارهای آن از سنگ ساخته شده است؛ با توجه به شباهت‌های میان نیایشگاه و دژ مادی و با مقایسه سفالینه‌‌های یافت شده در این دو بنا با سفالینه‌های موجود در «تپه گودین» کنگاور و منطقه «نوشیجان» ملایر، بی‌گمان نیایشگاه و دژ واقع شده در بیستون متعلق به دوره مادها است.

یک نشانه زیبا و رمانتیک نیز تایید می‌نماید که این آثار متعلق به دوره مادها هستند؛ این نشانه یک سنجاق‌ سینه برنزی زیبا و زنانه یافت‌ شده در بیستون است که قدمت آن به قرن‌های هشتم و هفتم پیش‌ از میلاد می‌رسد (یعنی دست‌ کم به سه هزار سال پیش) و جنس، فرم و تزیینات این سنجاق‌ سینه با دیگر سنجاق‌ سینه‌های یافت‌ شده در سایر نقاط ایران و میانرودان به طور کامل مطابقت دارد.

برخی محققان نیز بر اساس کاوش‌های جدیدتر، ارتباطی موثق و پیچیده میان نیایشگاه مادی و نقش برجسته داریوش اول هخامنشی برقرار نموده‌اند؛ به این شرح که به گمانی، نیایشگاه مادی همان «سکایه وادیش» بوده باشد، مکانی که در آن گئومات مغ و هم دستانش، به فرمان و به دست داریوش شاه به زنجیر کشیده، بازجویی و شکنجه شده و در نهایت از پای درآمده‌اند.

در یک کاوش بسیار پسینی‌تر که به دست کارشناسان ایرانی و در دهه هشتاد خورشیدی انجام شده است، داده‌ها نشان از آن دارند که نیایشگاه مادی و دیگر بناهای هم دوره آن، در عصر مادها شکوفاتر و پررونق‌تر از دیگر دوره‌ها بوده‌اند چرا که بر اساس سفالینه‌های تازه یافت شده، پیشینه تمدن در این مکان به عصر «مفرغ نو» برمی‌گردد، بنابراین عصر آهن، عصر هخامنشی، عصر اشکانی و همچنین در فرجامین‌ترین دوره، عصر اسلامی را نیز در بر می‌گیرند.