ساعت سنگی

درباره ساعت سنگی

ساعت سنگی یا به تعبیری درست‌تر ساعت آبی، از جمله جاذبه‌های گردشگری تاریخی در شهرستان هرسین است که در مرکز شهر و در مجموعه تفریحی – ‌تاریخی پارک شهر واقع شده است.

اهمیت این سازه تاریخی که قدمت آن به عصر ساسانیان می‌رسد، علاوه بر ارزش تاریخی و معمارانه آن، به دلیل تکنیک و سازوکار پیشرفته‌ای است که برای نشان دادن گذر زمان، به دست مهندسان و معماران ایرانی ‌ساسانی ساخته شده است.

تولید چنین اثری، با آن قدمت تاریخی و با این پیچیدگی مکانیکی، نتیجه نبوغ و دانش معماران، مهندسان و سنگ تراشان ایرانی در روزگار ساسانی و پیش از آن است.

ساعت‌ آبی مجموعه‌ای است از یک حوض سنگی، ورودی و خروجی آب که به طرز شگفتی کنترل شده بوده و منافذ و علائمی که در محیط پیرامون یک مخروط تراش خورده از سنگ تعبیه کرده بوده‌اند، که شماره ساعت‌ها را نشان می‌داده است.

برای کمک گرفتن از محور مغناطیسی زمین، جهت و انحراف شمالی – جنوبی از ساعت دوازده را به کمک یک سکوی سنگی نشان کرده و از آبی که از سراب هرسین هدایت کرده و با دقت بالا کنترل می‌کرده‌اند برای تولید فضای خلاء و حرکت آسان عقربک‌ها استفاده نموده‌اند؛ به حدس قابل قبولی می‌توان نتیجه گرفت که از فلزات سبک و رایج آن روزگار برای ساخت عقربک‌ها و شناور کردن ‌آن‌ها استفاده نموده‌اند.

از سویی برخی از مهندسان باستان شناسی بر این نظر هستند که ساعت آبی هرسین ترکیبی از ساعت آبی و ساعت آفتابی بوده، از مکانیزم عقربه استفاده نکرده‌اند و به جای آن از کوتاهی و درازی سایه‌ها، که همان سایه دوازده زائده کنگره ‌مانند در اطراف حوض سنگی است، برای نشان دادن زمان بهره برده‌اند، ادامه هر یک از این سایه‌ها به احتمال زیاد، در طول روز، بر هر یک از منافذ آب در مخروط سنگی منطبق شده و به این شکل در هر لحظه از روز، زمان دقیق را نمایندگی می‌کرده‌اند.

به هر روی، جدا از سازوکار چنین سازه‌ای و جدا از نحوه کارکرد آن، اهمیت آن در قدمت زیاد و نیز در نحوه ساخت آن است؛ چنان که تمام این مجموعه از جمله حوض سنگی که نقش قاب ساعت‌های امروزی را ایفا نموده، مخروط سنگی که نقش عقربه‌ها، شماره‌ها و ورودی آب را انجام می‌داده است و همچنین زائده سنگی که جهت مغناطیس زمین را نمایندگی می‌کند، این همه به صورت یک تکه و از دل تخته سنگی عظیم تراش خورده و حجاری شده است.