غار مرتاریک
درباره غار مرتاریک
مرتاریک، در دامنه کوه بیستون، در منطقه‌ای که به فراوانی غارهایش شهره است قرار دارد؛ غار مرتاریک جفت و خواهر خوانده غار مرخر بوده، که بر فراز یکی از دامنه‌های بیستون و در پناه یک دیواره سنگی عظیم پدید آمده است؛ بیرون از غار مرتاریک سکوی طبیعی وجود دارد.
این غار از جمله غارهای گود و عمیق است؛ غارهایی که صحن داخلی آن‌ها نسبت به سطح ورودی غار، در ارتفاع پایین‌تری قرار گرفته است؛ عمق غار مرتاریک نسبت به دهانه‌اش به بیش از بیست و پنج متر می‌رسد، مساحت داخل غار نیز افزون بر هشتاد متر مربع است.
چنان که از جزء نخست اسم غار، یعنی جزء «مر» از واژه «مرتاریک» نمایان است، همه غارهایی که اسامی آن‌ها دارای جزء «مر» هستند، دارای دالان‌ها یا دهانه‌های پیچ خورده و کمانی شکل و یا ورودی‌های دورانی و منحنی وار هستند؛ بنابراین در نام تمام این گونه غارها از «مر» به معنای خم، پیچ و یا گردیدن، استفاده شده است.
از نمونه غارهایی با این گونه نام‌‌ها، که همه در منطقه بیستون و هرسین قرار دارند می‌توان به مرخر، مرتاریک و مردودر اشاره کرد؛ در این غارها، با گذشتن از یک ورودی که حالت دورانی دارد می‌توان به درون غار و صحن داخلی و اصلی غار رسید.
از دیگر سوی غیرمستقیم بودن دهانه ورودی، سبب نرسیدن نور کافی به درون غار شده، در نتیجه فضای داخلی غار به نسبت تاریک است که همین پدیده طبیعی خود، دلیلی برای نامگذاری غار شده است؛ در نتیجه چنین نامی دلالت کاملی دارد که این غار هم جزء «مر» و هم جزء «تاریک» را از حالات طبیعی خود گرفته است.
در غار مرتاریک، همچون دیگر غارهای شبیه آن در منطقه بیستون، به دلیل انحنای ورودی و پیچش دهانه غار و عمق زیاد صحن داخلی غار، نسبت به سطح دهانه، در زمستان‌ها مکانی گرم برای بیتوته است؛ با توجه به ییلاقی بودن منطقه، غارهایی مثل مرتاریک مکان امن و راحتی برای اسکان انسان و احشام است، در راستای همین خاصیت گرما و امنیت درون غار، آثاری در این مکان کشف شده است که نشان از زندگی انسان‌ها در طول ادوار گذشته دارد.
طبق اسناد و گزارش‌های معتبر در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور، یکی از کارشناسان این سازمان، فریدون بیگلری، در سال هزار و سیصد و شصت و پنج شمسی، غار مرتاریک را مورد کاوش و پژوهش قرار داده و پس از او، یک گروه مشترک ایرانی – فرانسوی در سال هشتاد و سه شمسی دست به کاوشی همه جانبه و چندرشته‌ای زده‌اند؛ حاصل این کاوش‌های کارشناسانه، تعلق تاریخی غار مرتاریک به دوران پارینه سنگی میانی بوده و نیز یافتن انواع ابزارها و بقایای استخوانی و فسیلی بسیار با ارزش، که شناخت ما را از پیشینه تاریخی و فرهنگی این منطقه، افزایش داده است.
ابزارها و ابزارگونه‌های مصنوع و مکشوفه در غار مرتاریک، از جمله خراشنده‌ها، سوراخ کننده‌ها، تیغه‌ها، اسکنه‌ها و انواع وسایل اصلی و جنبی شکار هستند که قدیمی‌ترین این ابزارها به دوران موستری، در بازه پارینه سنگی میانی و سپسین تعلق دارند.
باقیمانده‌های فسیلی استخوانی مکشوفه در مرتاریک، مربوط به نئاندرتال‌ها یا همان اجداد نخستین انسان‌های امروزین هستند؛ این آثار علاوه بر اینکه شامل انواع اسکلت‌های انسانی و جانوری مثل دندان‌ها و استخوان‌های وحوش هستند، بخشی از فسیل‌های جانوران پیشاتاریخی را نیز شامل می‌شوند.
غار مرتاریک کجاست؟
غار مرتاریک در مجموعه تاریخی، باستانی و ثبت جهانی شده بیستون قرار دارد که یکی از مجموعه‌ها و موزه‌های تاریخی و پر ارزش در ایران و سرتاسر جهان است.
مجموعه بیستون با تمام مکان‌ها، آثار و جاذبه‌های گردشگری خود در دامنه کوه بیستون، در جوار شهر کنونی بیستون و بر مسیر اصلی بزرگراه همدان به کرمانشاه واقع شده است، بنابراین دسترسی به این مجموعه و میراث بی‌همتا به نسبت آسان است و در موقعیت به نسبت نزدیکی از بسیاری مراکز شهری و مراکز استانی در سرتاسر کشور قرار گرفته است.
فاصله و زمان مورد نیاز برای رسیدن به مجموعه بیستون و بازدید از این جاذبه از برخی از مهم‌ترین نقاط شهری به شرح زیر است:
- فاصله غار از شهر هرسین سی کیلومتر و سی دقیقه است.
- فاصله غار از شهر کرمانشاه سی و پنج کیلومتر و سی و پنج دقیقه است.
- فاصله غار از شهر تهران چهارصد و شصت کیلومتر و شش ساعت است.
- فاصله غار از شهر همدان صد و پنجاه کیلومتر و دو ساعت و بیست دقیقه است.
غار مرتاریک مربوط به چه زمانی است؟
غار مرتاریک از مجموعه جاذبه‌های طبیعی بیستون بوده و در کنار غارهای شکارچیان و مردودر در دامنه کوه بیستون و نزدیک به مجموعه میراث تاریخی آن، پدید آمده است.
غار مرتاریک یکی از قدیمی‌ترین غارهای جهان است که یافته‌های آن نشان از وجود زندگی انسانی در دوران پارینه سنگی دارد؛ دوران پارینه سنگی به دورانی گفته می‌شود که انسان‌ها برای نخستین بار از ابزارهای سنگی برای شکار و دیگر کارها استفاده می‌کرده‌اند و زمان آن از ۴۰ هزار سال تا ۴۰۰ هزار سال پیش از امروز را شامل می‌شود که در دل خود به دوران پارینه سنگی پیشین، میانه و پسین تقسیم می‌شود.
دوران پارینه سنگی به ترتیب بعد از دوران میان‌سنگی و نوسنگی واقع شده که روی هم دوران پیشاتاریخی را تشکیل می‌دهند و دوران پیشاتاریخی بعد از دوران نیاتاریخی و هر دو بعد از دوران تاریکی بوده‌اند.
گالری تصاویر غار مرتاریک
