تکیه بیگلربیگی

صارم‌ الدوله، بانی پدید آمدن این اثر تاریخی و درخشانی، خود از حاکمان محلی کرمانشاه و از رجال کشوری در اواخر عصر قاجاریه و اوایل عصر پهلوی و نیز عضوی از اعضای مجلس مؤسسان بوده است.

چشم‌گیرترین ویژگی عمارت فراش‌ باشی یا تکیه بیگلربیگی که این سازه تاریخی را در بین چنین ابنیه‌هایی سرآمد کرده، به کار بردن هنرمندانه آینه‌ها در تزیینات داخلی بناست که نتیجه چنین خلاقیت معمارانه‌ای، پدید آمدن آینه‌ خانه‌ای بزرگ و با عظمت است.

سطح دیوارها، ستون‌ها و سقف حسینه تکیه، چنان آینه‌ پوش شده است که انگاری فرش کریستال نفیسی را با نقش‌مایه‌های ایرانی آینه‌ باف کرده باشند. فرشی زیبا و سحرانگیز، با نقش‌های هندسی، اسلیمی و گل و بته‌های هزار رنگ که با تار و پودی از آینه بر سطح دیوارها، سقف و ستون‌ها بافته شده است.

تکیه بیگلر بیگی عمارتِ فراش‌ باشی، که با ظرافتی درخور ستایش و با هزاران تکه‌ آینه تزیین‌اش کرده‌اند، چنان بازی‌های درخشانِ شوخ و شنگ نور را تشدید کرده که گویی فضای روحانی و گستره درونی حسینیه را چندها بار وسیع‌تر و نورانی‌تر می‌نمایاند.

هنر آینه‌ سازی و آینه‌ کاری، مانند دیگر هنرهای تزیینی چون مرقع و منبت‌ کاری، هنری اصیل و تراویده از سرانگشتان استادکارهای ایرانی – اسلامی است؛ هنری که رنگ سبکی، مکتبی و تکنیکی آن تا دست و سرپنجه مردمان دوران ساسانی و حتی دورتر از آن ریشه دوانده است.

عمارت فراش‌ باشی، یا به زبان متداول و امروزه کرمانشاهیان، تکیه بیگلربیگی رستاخیزی حیرت‌ افزا و لذت‌ آفرین از هم‌ جواری آب و آینه و آداب مذهبی – ملی در فرهنگ اسلامی – ایرانیست.

صحن‌ها و ورودی‌های تکیه بیگلربیگی

تکیه بیگلر بیگی یک ورودی اصلی و بزرگ با سردرها و جوانب مقرنس‌ کاری شده و تزیینات گچبری دارد و علاوه بر این ورودی اصلی، دو ورودی فرعی و ساده نیز در جوانب بنا تعبیه شده است.

دو طرف ورودی اصلی را با طاق‌نماهای زیبایی در دو طبقه تزیین کرده‌اند، طاق‌نماهای ردیف اول یا مرتبه پایین را با گچ‌بری‌های ظریفی مقرنس‌ کاری کرده، اما طاق‌نماهای طبقه بالا یا ردیف دوم را با تصاویری از شخصیت‌های قجری و در قالب تمثال‌های گچی ساخته‌اند.

با طی کردن ورودی و داخل شدن به بنای اصلی، خود را در میان یک هشتی می‌بینید که دیوارهای آن، طاقچه‌ها و سقف را با ترسیم بند آجری به شکل نمای آجرکاری درآورده‌اند.

هشتی و خانه‌ها و دیگر اتاق‌های متعلق به تکیه را با یک درب چوبی نفیس و قدیمی از هم جدا کرده‌، برای رفتن از هشتی به بخش‌های دیگر بنا باید از میانه این درب چوبی گذشت.

تکیه بیگلر بیگی از دیگر سمت، هشتی به دالانی وصل شده، که با گذشتن از آن به حیاط اصلی و صحن بیرونی تکیه می‌رسید؛ سقف این دالان که به نسبت طولانی نیز هست، یکی از تزیینات جذاب و مورد توجه در کل بنا است؛ تزییناتی که حالت معلق و آویزگونه دارند.

از دیگر کاربردهای این دالان، دسترسی به خانه‌ها و فضاهای بخش دیگری از تکیه است که حالتی مستقل از خود تکیه دارد و این دسترسی را با تعبیه دو درگاه چوبی دیگر، در دو سوی انتهای دالان امکان‌ پذیر کرده‌اند.

حیاط و در حقیقت صحن بیرونی تکیه، بسیار وسیع و با شکلی منتظم است؛ حوضی بزرگ در وسط دارد و در چهار ضلع آن با تیرها و چنگک‌هایی به ایوان‌ها متصل شده است؛ این امکانات و بزرگی فضای حیاط، آن را به محلی مناسب برای گردهمایی‌های مناسبتی و مراسم دینی – عاشورایی در ایام محرم تبدیل کرده است.

همچنین وجود تکیه‌گاه‌ها و تیرها و چنگک‌ها باعث شده تا در زمان‌هایی که ایام محرم با فصول سرد سال مقارن می‌شوند، در چنین ایامی و برای راحتی و آسایش زائران و عزاداران، امکان زدن چادرهای بزرگ و پوشاندن و مسقف کردن تمام فضای حیاط ممکن می‌شود؛ چنین امکانی یکی از برتری‌های تکیه بیگلر بیگی نسبت به تکیه‌ها و اماکن مشابه است و همین ویژگی باعث رونق و استقبال مردم در ایام عزاداری و حتی روزهای میلاد و مراسم‌‌های مخصوص به اعیاد مذهبی می‌شود.

به دلیل بزرگی و وسعت تکیه بیگلر بیگی یا عمارت فراش‌ رباشی، تعداد زیادی اتاق و مکان‌های مخصوص و نیز بخش‌های خاص با اسامی خاص وجود دارد؛ این بخش‌های جانبی شامل بیست‌ و چهار اتاق در هر دو طبقه اول و دوم و راه‌ پله‌های ورود به هر اتاق؛ یک آشپزخانه بزرگ؛ سه فضای ارسی‌ دار از چهار فضای مخصوصی که در حیاط واقع است؛ یک زیرزمین بزرگ که خود شامل حوض‌ خانه، شاه‌ نشین بزرگی در طبقه اول با ارسی‌های چوبی و تزیین شده؛ استراحت‌گاهی تابستانی و چند اتاق است؛ ستون‌ها و سرستون‌های مقرنس‌ کاری شده و با اشکال چندوجهی و… هستند.