زیج منیژه

درباره زیج منیژه

قلعه زیج منیژه یکی از بناهای تاریخی در شهرستان سرپل ذهاب است که در روستای پاتاق واقع شده و بخش اصلی سازه ابعادی هفتاد متر در پنجاه متر دارد، با مساحتی بیش از سیصد و پنجاه متر مربع که در یک زمین مستطیلی بنا شده است.

در مورد تاریخ این بنا و دوره آن ابهامات زیادی وجود دارد و همیشه مورد اختلاف نظر کارشناسان باستان شناسی و پژوهندگان تاریخ بوده است؛ به دلیل قرابت و شباهت آن با معماری کاخ خسرو و دیگر آثار باستانی در غرب ایران، به گمانی می‌توان آن را متعلق به دوره ساسانیان دانست.

مصالح اصلی آن سنگ‌های تراش خورده و لاشه سنگ است و ملات اصلی آن، گچ و ساروج می‌باشد؛ در مرکز قلعه زیج منیژه، بنای مربع شکل دیگری ساخته شده که نزدیک به دویست ‌و چهل متر مربع وسعت دارد و در حقیقت ارگ مخصوص قلعه بوده است.

در هر یک از دیواره‌های این قلعه سی دهنه اتاق وجود دارد و هر اتاق با تاق‌های موسوم به «تاق گهواره‌ای» مسقف شده‌اند؛ بخش قابل توجهی از سازه زیج منیژه از گزند زمان در امان مانده و به روزگار ما رسیده است.

زیج منیژه همه ساله تعداد پرشماری از گردشگران و علاقه مندان آثار باستانی را به بازدید از خود فرامی‌خواند؛ قلعه زیج منیژه دارای معماری زیبایی است و موقعیت آن نیز در یکی از بهترین چشم‌ اندازها واقع شده است.

این قلعه در پایین دست طاق گرا و پاتاق و در فاصله نزدیکی از گوردخمه دکان داوود واقع شده، بنابراین در یکی از مهم‌ترین مراکز تمدنی و مجموعه‌های باستانی بنا شده است.

هر چند، چنان که از نام آن برمی‌آید، در زبان و فرهنگ کردی به منیژه، معشوقه بیژن منتسب شده است، اما در حقیقت کوشک، قرارگاه یا اتراقگاهی بوده است که در زمان ساسانیان برای استراحت بین راهی و اسکان موقت از آن بهره می‌برده‌اند.

از دیگر سوی به دلیل لفظ «زیج» که به معنای تماشاگاه، منظرگاه و در سطح استعاری به معنای رصدخانه است، برخی بر آن هستند که این سازه، طبق روایت‌های شاهنامه محل اسکان منیژه بوده، در ایام فراغ و دوری از بیژن، تنهایی خود را با نظاره کردن ستارگان تاب آورده است، که این دلایل بدون شک ناشی از قصه‌ها و حکایات عامیانه و محلی بوده، نوع معماری این قلعه هیچ نسبت فنی با علم ستاره شناسی ندارد.