کاخ ناتمام ساسانی
درباره کاخ ناتمام ساسانی
کاخ خسرو یا چنان که در زبان متعارف مرسوم است همان «کاخ ساسانی بیستون»، باقی مانده کاخی است به جا مانده از اواخر سلسله ساسانی که در جوار مجموعه میراث جهانی بیستون واقع شده است؛ این سازه ناتمام رو به روی دیواره فرهادتراش (فرائ‌تاش) و در میانه محل کاروان سرای شاه عباسی و سراب بیستون قرار دارد.
کاخ خسرو در نزدیکی و در مقابل سنگ نوشته معروف بیستون (فرهادتراش) و در مسیر جاده‌‌ای باستانی بنا شده است که این راه تاریخی، کوه بیستون را به دریاچه بیستون وصل می‌کرده است؛ در فرهنگ سینه به سینه و در ادبیات و تاریخ شفاهی مردم کرمانشاه و نیز در ادبیات و تاریخ ایران زمین، کاخ خسرو عمارتی بوده که خسرو دوم ساسانی، پرویز، همچون همزاد دیگر آن در قصرشیرین (که قصری برای شیرین، شاهزاده ارمنی و همسر و معشوق خسرو بوده است) برای همسر و بانوی اول پادشاهیش پی ریخته است و چون زمان احداث آن با حمله اعراب مقارن می‌شود، ناتمام مانده و یکی از بی‌شمار ابنیه‌ها و معماری‌های بی‌نظیری است که قرار بوده به دستور خسرو دوم طرح و اجرا شود، اما گردش نابخت یار روزگار و تاریخ، آن‌ها را تمام نشده، دست خوش گزند انسان و زمان کرده است.
این بنای بسیار ارزشمند با نقشه‌ای، از دو بخش جدا از هم و به صورت بخش شرقی و بخش غربی پیش بینی شده است؛ بخش شرقی دارای ابعاد هشتاد متر در هشتاد و پنج متر و بخش غربی دارای ابعادی در حدود پنجاه و پنج متر در چهل و پنج متر است؛ در حقیقت بخش غربی در حکم حیاطی خلوت و فضایی خصوصی برای کلیت کاخ است و این دو بخش به وسیله یک درگاهی مسقف با هم مرتبط بوده‌اند.
کاخ ناتمام ساسانی بیستون (کاخ خسرو) از دهه پنجاه خورشیدی تا امروز بیش از شش مرتبه کاوش شده است و این کاوش‌ها هم به دست کاوشگران و پژوهندگان غربی و هم به همت کاوشگران ایرانی انجام شدهاند. اطلاعات به دست آمده از این شش فصل کاوش، گویا و روشنی بخش تاریخ باستانی ایران است؛ بر مبنای همین کاوش‌ها، کاخ خسرو به دلایلی و مقارن با ورود اسلام به ایران، ناتمام مانده و بعد‌ها در دوره‌های دیگر تاریخی، تبدیل به کاروان سرا می‌شود!
گویا بعد از تخریب کاروانسرا در اثر یک زلزله، در دوره قجری روستایی بر خرابه کاخ ساخته می‌شود و در نهایت در دهه پنجاه خورشیدی و به دستور دولت وقت، همه دویست و هفتاد خانه روستایی خریداری شده، نخستین فصل از سلسله کاوش‌های باستان شناسی آغاز می‌شود.
دیوارهای بنای کاخ خسرو ساسانی، از سنگ و ملات گچ ساخته شدهاند و رویه دیوارها را با بلوک سنگ‌های تراش خورده منتظم تزیین کرده‌اند؛ دیوار شرقی بنا دارای پشت‌بندهایی برای استحکام دیوار است؛ بر روی بسیاری از بلوک‌های سنگی دیوارها، علائم، نشانه‌ها و نگاره‌های زیبایی حجاری شده است، بیشتر این سنگ نگاره‌ها نشان‌های مهرهای ساسانی هستند و مشابه و یادآور نشان‌های موجود در فرهادتراش، آناهیتا، پل بیستون و پل خسرو هستند
ناتمامی بسیاری از سازه‌ها مثل فرهادتراش، نوع مصالح، نحوه معماری، ویژگی‌های طرح و نقشه، وجود نقش‌ها در دیوارها و سرستون‌ها که نقش خسروپرویز و آناهیتا را در خود دارند و بسیاری شواهد دیگر، بیشتر پژوهندگان و باستان شناسان را به این اجماع نظری – علمی رسانده است که کاخ خسرو متعلق به دوره ساسانی پسین است و طرح و فرمان اجرا و نظارت بر ساخت آن را به خسرو دوم، خسروپرویز، شاهنشاه مقتدر ساسانی منسوب کرده‌اند.
کاخ ناتمام ساسانی کجاست؟
کاخ ناتمام ساسانی در مجموعه تاریخی، باستانی و ثبت جهانی شده بیستون قرار دارد که یکی از مجموعه‌ها و موزه‌های تاریخی و پر ارزش در ایران و سرتاسر جهان است.
مجموعه بیستون با تمام مکان‌ها، آثار و جاذبه‌های گردشگری خود در دامنه کوه بیستون، در جوار شهر کنونی بیستون و بر مسیر اصلی بزرگراه همدان به کرمانشاه واقع شده است، بنابراین دسترسی به این مجموعه و میراث بی‌همتا به نسبت آسان است و در موقعیت به نسبت نزدیکی از بسیاری مراکز شهری و مراکز استانی در سرتاسر کشور قرار گرفته است.
فاصله و زمان مورد نیاز برای رسیدن به مجموعه بیستون و بازدید از کاخ خسرو از برخی از مهم‌ترین نقاط شهری به شرح زیر است:
- فاصله کاخ خسرو از شهر هرسین سی کیلومتر و سی دقیقه است.
- فاصله کاخ خسرو از شهر کرمانشاه سی و پنج کیلومتر و سی و پنج دقیقه است.
- فاصله کاخ خسرو از شهر تهران چهارصد و شصت کیلومتر و شش ساعت است.
- فاصله کاخ خسرو از شهر همدان صد و پنجاه کیلومتر و دو ساعت و بیست دقیقه است.
کاخ ناتمام ساسانی مربوط به چه زمانی است؟
کاخ ناتمام ساسانی با نام خود سرگذشت و قدمت خود را شرح می‌دهد و از جمله سازه‌هایی است که در دوران متاخر ساسانی و به دلیل حمله اعراب و فروپاشی سامانه پادشاهی ساسانیان در سال ۶۵۱ میلادی (۱۳۷۲ سال پیش از امروز) ناتمام مانده است.
بنابراین قدمت ساخت و آغاز به ساخت این بنای ناتمام دستکم به حدود ۱۴ قرن پیش برمی‌گردد و شمار زیادی از بناهای نیمه تمام یا در شرف اتمام در این دوره از حکومت ساسانیان در بیستون، استان کرمانشاه و در کل ایران نشانگر اوج رونق و اعتلای تجارت و معماری در آن دوره بوده است.
این سازه ارزشمند با معماری کم نظیر، انگاره‌های شرقی – غربی و مستطیلی است که ابعاد آن تقریباً، به صد و چهل متر طول و هشتاد و چهار متر عرض می‌رسد.
گالری تصاویر کاخ ناتمام ساسانی
